Faiz neden haram baba?

Bugün sabah on yaşındaki en küçük oğlumla evde kahvaltı  yaptıktan sonra okula doğru giderken bir soru sordu:

- Faiz neden haram baba?

Gündemimizde faiz ya da buna benzer bir konu hiç yokken sabah sabah nereden aklına geldiğini sormadım. Sadece sorusunu cevaplamaya odaklandım.

- Bak oğlum, bu soruya iki aşamada cevap vereyim. Öncelikle bizim inancımız gereği haram olan şeylerin nedenlerini sorgulamadan uygulamamız gerektiğini bilmelisin.

- Baba, ben onu sormuyorum. Faiz neden haram?

- Yavrucuğum, müsaade edersen oraya da geleceğim. Ama öncelikle şu konuda anlaşmamız lazım. Bizim için faiz, kumar, içki, domuz eti, yalan söylemek gibi haram olan şeyleri inancımız gereği sebeplerini bilmesek de uygularız. Çünkü bazı şeylerin sebepleri veya hikmetini bilemeyebiliriz. Bugünkü bilim de bu konuda yetersiz kalabilir. Tamam mı? Burasında anlaştıysak şimdi faiz konusuna gelelim.

- Tamam baba..

- Çok güzel. O halde cevabın ikinci kısmına geçebiliriz şimdi. Biliyorsun ben hoca, alim falan değilim, ekonomist, finans uzmanı falan da değilim. Fakat senin sorunu benim anladığım kadarıyla cevaplamaya çalışacağım. Mesela bir çiftçi düşün bir tarlası var ve buğday ekecek.  Bir çuval tohumluk buğday ihtiyacı var fakat kıt kanaat geçindiği için tohum alacak parası yok. Tohum satan bir tüccar var tanıdığı. Ona gidip bir çuval buğdayı borç olarak istiyor ama parasının olmadığını, hasat zamanı ödeyeceğini söylüyor. Zaten düşünsene durumu iyi olan, imkanı olan gidip birinden borç para veya borç olarak herhangi bir şey ister mi?

- Yani.. 

- Tüccar da ona bir çuval buğdaya karşılık hasatta beş çuval buğday almak şartıyla verebileceğini söylüyor. Tabii bu tüccar çiftçinin karşı karşıya olduğu hiç bir riski kabul etmiyor, isterse çiftçinin tarlasını sel götürse de istediği beş çuval buğdayı alacak. Sence bu ne kadar insani? Ne kadar vicdanlı? Ne kadar ahlaklı bir davranış?

- Çok kötü baba..

- Yani böyle bir alışverişin buğdayla değil de başka cinsten mallarla veya parayla olanını da düşünebilirsin oğlum. Aynı şeydir hepsi. Borç veren hiç bir risk almadığı halde çok fazla bir kazanç elde eder. Bu arada borçlu borcunu ödeyemezse gidip onun elindeki mallarını, evdeki eşyalarını borcuna karşılık alarak onu daha da fakirleştirir. Bu gibi durumlarda hatalı ve haksız toplum düzeni ve adetlere göre farklı uygulamalar da olmuş tarihte. Mesela Peygamber efendimiz(sa) döneminde borcunu ödeyemeyenlerin mallarıyla beraber çocuklarını da alırlarmış.

- Ya şimdi?

Sizce ne cevap vermeliydim oğluma?

Peyami Bayram

08.06.2022